Mười hai con giáp Âm lịch,
Theo quan điểm truyền thống của người Á châu, vạn vật tồn tại
và phát triển bị chi phối bởi quy luật Âm dương và Ngũ hành. Trong đó, theo người
xưa:
-
Dương là Thái dương tức Mặt trời
-
Âm là Thái âm tức Mặt trăng
-
Ngũ hành là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ: 5 ngôi sao
đầu tiên mà người cổ đại sớm biết được thuộc hệ Mặt trời.
Bên cạnh đó, quan niệm Trời = cha, đất = mẹ và một quan niệm
về một vũ trụ hài hòa Âm dương cũng đóng một vai trò quan trọng đối với người
xưa. Nóng-lạnh, trắng-đen,…trong Âm có
Dương, trong Dương có Âm trở thành nguyên tắc cấu trúc vạn vật. Không nằm ngoài
quy luật đó, sự lựa chọn 12 con giáp, dù là có thật hay tưởng tượng, cũng là
tuân theo quy luật Âm dương thể hiện qua số ngón chân chẵn-lẻ (Theo Kinh dịch,
số lẻ = dương, số chẵn = âm).
Cụ thể là:
|
Giáp
|
|
Số ngón
|
Âm/Dương
|
|
Tý
|
Con chuột
|
5
|
+
|
|
Sửu
|
Con trâu
|
2
|
-
|
|
Dần
|
Con hổ
|
5
|
+
|
|
Mão
|
Con thỏ
|
2
|
-
|
|
Thìn
|
Con rồng
|
5
|
+
|
|
Tị
|
Con rắn
|
0
|
-
|
|
Ngọ
|
Con ngựa
|
1
|
+
|
|
Mùi
|
Con dê
|
2
|
-
|
|
Thân
|
Con khỉ
|
5
|
+
|
|
Dậu
|
Con gà
|
4
|
-
|
|
Tuất
|
Con chó
|
5
|
+
|
|
Hợi
|
Con lơn
|
4
|
-
|
Tuy nhiên, số ngón chân chưa đủ để những con vật này được
đưa vào Mười hai con giáp. Theo lịch Á đông truyền thống, một năm chia làm mười
hai tháng, mỗi tháng tương ứng với một con. Ngày đêm cũng được chia làm 12 giờ
tương ứng.
Sở dĩ người xưa có thể chia giờ như vậy là dựa trên quan sát
tới khoảng thời gian có ảnh hưởng tới sự sống còn của loài vật:
|
Tên giờ
|
Khoảng thời gian tương ứng
|
`
|
|
Tý
|
Từ 23 giờ đến 1 giờ sáng
|
Lúc chuột đang hoạt động mạnh
|
|
Sửu
|
Từ 1 giờ đến 3 giờ sáng
|
Lúc trâu chuẩn bị đi cày
|
|
Dần
|
Từ 3 giờ tới 5 giờ sáng
|
Lúc hổ hung hãn nhất
|
|
Mão
|
Từ 5 giờ tới 7 giờ sáng
|
Lúc Mặt trăng (thỏ ngọc) sáng nhất
|
|
Thìn
|
Từ 7 giờ tới 9 giờ sáng
|
Lúc đàn rồng quần mưa
|
|
Tị
|
Từ 9 giờ tới 11 giờ sáng
|
Lúc rắn cắn không hại người
|
|
Ngọ
|
Từ 11 giờ tới 13h trưa
|
Ngựa có dương tính cao nên được xếp vào
giữa trưa
|
|
Mùi
|
Từ 13 giờ đến 15 giờ xế trưa
|
Lúc dê ăn cỏ không ảnh hưởng tới việc
cây cỏ mọc lại
|
|
Thân
|
Từ 15 giờ tới 17 giờ chiều
|
Lúc khỉ thích hú
|
|
Dậu
|
Từ 17 giờ tới 19 giờ tối
|
Lúc gà bắt đầu vào chuồng
|
|
Tuất
|
Từ 19 giờ tới 21 giờ khuya
|
Lúc chó phải trông nhà
|
|
Hợi
|
Từ 21 giờ tới 23 giờ đêm
|
Lúc lợn ngủ say nhất
|
Việc đặt tên tháng trong năm theo tên mười hai con giáp cũng
không là ngoại lệ. Các tháng tương ứng là khoảng thời gian có ảnh hưởng xấu tới
đời sống con vật.
|
Tên ÂL
|
Tên DL
|
Ảnh hưởng
|
|
Tý
|
11
|
Loài chuột hay bị bệnh và chết. Thời tiết
lạnh cũng khiến chuột chết.
|
|
Sửu
|
12
|
Tháng đại hàn, tiểu hàn cây cỏ tàn lụi.
Ăn không đủ mà còn phải kéo cày nên trâu dễ bệnh mà chết.
|
|
Dần
|
1
|
Thức ăn của hổ là các loài thú khác .
Tháng này các loài ăn cỏ như hươu nai đi kiếm ăn vì cỏ tranh đã nhú mầm . Hổ
cũng đi tìm mồi , dẩm phải các mầm cỏ tranh nhọn cứng mà bị thương và kéo
theo cái đói nên dễ bệnh .
|
|
Mão
|
2
|
Mão là con mèo , nhưng trong thiên văn
cổ Trung Quốc thì biểu tượng của tháng này là con thỏ . Tiết này là tiết kinh
trập (sâu nở) và cùng với sâu là chất độc do sâu thải ra , thỏ ăn vào tất phải
chết .
|
|
Thìn
|
3
|
Rồng là một con vật được giao phó làm
mưa , đi liền với sấm sét . Cha ông ta có câu tục ngữ : tháng ba sấm chạy …
phải chăng vì trách nhiệm nặng nề này mà con rồng dễ bị gặp những điều không
may ?
|
|
Tị
|
4
|
Sau thời kỳ ngủ tránh rét và liền sau
đó là mưa xuân ấm áp , thức ăn dồi dào , rắn phải lớn lên bằng cách lột xác .
Trong thời kỳ lột xác , rắn yếu nhất và là miếng mồi ngon cho các con vật
khác .
|
|
Ngọ
|
5
|
Mùa hè nóng nực , lại là thời kỳ thu hoạch
mùa màng nên ngựa phải làm việc nhiều , dễ mắc bệnh mà chết .
|
|
Mùi
|
6
|
Loài sơn dương dễ mắc bệnh vì thức ăn
không còn ngon lành nữa : lá cây già cứng , mưa nhiều và thất thường nên khả
năng mắc bệnh .
|
|
Thân
|
7
|
|
|
Dậu
|
8
|
Đầu tháng lụt lội,cúi tháng gió heo
may,gà vừa đói vừa rét, ôn dịch phát sinh và gà chết.
|
|
Tuất
|
9
|
tháng này chó hay bị mắc bệnh . Kinh
nghiệm dân gian Nghệ Tĩnh cho thấy tháng này trùng hợp với mùa mưa, chó rất
hay chết. Đặc biệt nếu chó đẻ vào tháng này thì chó nuôi rất khôn.
|
|
Hợi
|
10
|
gió đông bắc về mang theo các mầm bệnh
. Lễ hội mở ra, trâu, bò,lợn,khỉ bị giết nhưng điều kiện vệ sinh không tốt
nên lợn được các khoảng thức ăn thừa thì tất nhiên rất dễ nhiễm bệnh và chết
.
|
Rất nhiều những luận giải khác về sự lựa chọn 12 con vật cho 12 con giáp được đưa ra. Tuy nhiên, thật khó để có một cái nhìn chính xác nhất về nét văn hóa Á đông có từ lâu đời này. Tất cả chỉ mang tính chất tương đối để tham khảo.
